Het beoordelen van mijnbouwschade is eenvoudiger geworden voor onafhankelijke deskundigen, de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen en de Groningers. Een panel van deskundigen heeft in opdracht van de TCMG voor het eerst meer concrete handvatten opgesteld. Het is een voorwaarde voor een voortvarender en grootschaliger schade-afhandeling met behoud van zorgvuldigheid en ruimhartigheid.
Welke schade en afstand precies
Het advies beschrijft nu tot welke afstand van het Groningenveld en de gasopslag Norg schade wordt vermoed veroorzaakt te zijn door mijnbouw. En ook op welke wijze dat in een concreet geval nu en in de toekomst kan worden berekend. Daarbij wordt voor het eerst beschreven welke soort schade zonder meer niet wordt vermoed mijnbouwschade te zijn.
Wettelijk bewijsvermoeden ‘vaag’
Al vanaf het eerste begin werd duidelijk dat de TCMG zelf moest gaan vaststellen waar er redelijkerwijze nog sprake is van schade door gaswinning in het Groningenveld of de gasopslag in Norg. Het wettelijk bewijsvermoeden dat hiervoor een belangrijke steun vormt, is op die punten namelijk bewust vaag gehouden door de wetgever door begrippen als ‘naar haar aard’ en ‘redelijkerwijs’. Het moest in de praktijk duidelijk worden.
In de praktijk
Met het relatief kleine aantal deskundigen dat tot voor kort beschikbaar was en daarmee het relatief kleine aantal adviezen en besluiten, was een discussie over de schade-oorzaak en deze begrippen te behappen. Maar nu de opschaling van de schade-afhandeling steeds sneller gaat, moet discussie hierover zoveel mogelijk worden voorkomen.
De TCMG heeft daarom een panel van deskundigen gevraagd praktische en concrete handvatten voor toepassing van het wettelijk bewijsvermoeden te geven, dat van belang is voor de beoordeling van de relatie tussen schade en gaswinning (het causaal verband). Het Panel bestaat uit vijf leden: hoogleraren in de rechten en ingenieurs.
Grootschaliger en zorgvuldig
Het advies van het Panel voorkomt, zo is de verwachting, tragere besluitvorming. Zonder de nu geboden duidelijkheid en met de absolute groei van het aantallen adviesrapporten is de kans groot dat er veel meer zienswijzen binnen gaan komen. Het verwerken ervan kost tijd. Ook voorkomt het bezwaarprocedures die druk leggen op het aantal beschikbare onafhankelijke deskundigen. Het advies van het Panel is daarmee een voorwaarde voor een voortvarende en grootschaliger schade-afhandeling met behoud van zorgvuldigheid en ruimhartigheid.
Verlicht en steun in de rug
Over het wettelijk bewijsvermoeden onderschrijft het Panel dat het een verlichting betekent van de bewijslast voor schademelders. Het wettelijke bewijsvermoeden maakt dat, indien van toepassing, de aanvrager van vergoeding een belangrijke steun heeft om te bewijzen dat mijnbouw invloed had op het ontstaan van de schade.
Het bewijsvermoeden, eenmaal van toepassing, kan alleen worden weerlegd als de deskundige een ‘evident en aantoonbaar’ andere oorzaak van de schade motiveert. Louter op basis van de wettekst was echter veel minder duidelijk voor welke schade het bewijsvermoeden dan precies van toepassing is, zeker waar het gaat om de geografische afstand tot de bodembeweging. Het advies brengt daar verandering in.
De belangrijkste uitkomsten:
- Het wettelijk bewijsvermoeden is van toepassing bij schade aan gebouwen of werken gesitueerd boven het Groningenveld of de gasopslag Norg en tot zes kilometer daarbuiten. Het gaat dan om schade door bodemdaling, -stijging en (trillingen van) aardbevingen.
- Maar voor gebouwen of werken buiten dat gebied kan het bewijsvermoeden alsnog van toepassing zijn. Als een aardbeving in het Groningenveld of de gasopslag Norg bij het gebouw tot een trillingssnelheid van de bodem ter plaatse leidde die hoger is dan wat normaal is in Nederland (minimaal 2 mm/s, met een marge van 1 procent), geldt het ook. Mits dat in de periode plaatsvond waarin de schade vermoed is te zijn ontstaan.
Als voorbeeld: de aardbeving bij Huizinge heeft tot op 35,05 kilometer van het epicentrum tot dergelijke trillingssnelheden geleid, maar de precieze afstand hangt ook af van de eigenschappen van de bodem. De aardbeving kan dus ook schade hebben veroorzaakt aan gebouwen die bijvoorbeeld in 2012 (ten tijde van de beving Huizinge) schade opliepen en tot op die afstand staan.
- Van gebouwen of bouwwerken die voldoen aan het tweede criterium, mag van een groot aantal soorten schades niet zonder meer worden vermoed dat ze niet door gaswinning of gasopslag zijn veroorzaakt of verergerd. Ook al is dat aan de schade zelf meestal niet te zien. Denk aan horizontale, verticale en diagonale scheuren in binnen- en buitenmuren en in vloeren. En scheuren die duiden op een verschilbeweging tussen verschillende bouwdelen. Het gaat ook om krimpscheuren tussen twee verschillende materialen of ter plaatse van overgangen en om schade als gevolg van zettingen. Als de deskundige van oordeel is dat er een andere oorzaak is, dan moet hij dat deugdelijk motiveren. Het advies heeft dit nu voor alle onafhankelijke deskundigen eensluidend uitgewerkt.
Uitzonderingen zijn er ook
Voor sommige type schade geldt het wettelijk bewijsvermoeden niet. Er mag zonder meer worden aangenomen dat deze niet door mijnbouw is veroorzaakt, stelt het Panel. Het gaat om schade zoals ‘verkleuring, vlekvorming’, ‘afbladderen van verfwerk’, ‘loslaten/onthechten van verf-/kitwerk’, ‘veroudering, verwering’ en ‘krimpscheuren ín materialen’ (bijvoorbeeld scheuren in houten balken, in een baksteen e.d., dus niet tussen twee verschillende materialen). Voor het tweede criterium adviseren de deskundigen wel een uitzondering voor extra kwetsbare gebouwen op bijzondere locaties op te nemen. In het advies van het panelstaat dat allemaal beschreven.
Invoering beoordelingskader
Afgelopen dinsdag is het advies van het panel opgeleverd, dat in november aan haar adviesopdracht begon. Het advies behelst een nieuw beoordelingskader dat voor de gaswinning in het Groningenveld meer concreet invulling geeft aan de wettelijke regeling. De Commissie heeft vandaag besloten het advies in beginsel over te nemen en bereidt zich nu voor op een zo snel als mogelijke toepassing ervan. De ruim honderd onafhankelijke deskundigen die de TCMG adviseren moeten er bijvoorbeeld over worden geïnformeerd. Maar ook de ondersteunende organisatie van juristen moet ingevoerd raken. Het opgeleverde advies is zo concreet en praktisch, dat veel onderdelen per direct gebruikt kunnen worden.
Voorbeeld beoordeling
Er is een schademelding bij TCMG gedaan voor een gebouw op 10 km buiten de buitenste grens van het Groningenveld. Het gaat om schade aan een pand uit 1980 en er is nog niet eerder schade gemeld. De schade voldoet dan niet aan het criterium dat deze maximaal 6 kilometer buiten het Groningenveld ligt. Een berekening laat echter zien dat ter plaatse een beving als gevolg van de gaswinning in het Groningenveld in de afgelopen dertig jaar een grotere grondversnelling (trilling) veroorzaakte dan 2mm/s met een overschrijdingskans van 1%. Op basis van de geografische ligging is voor de schade het wettelijk bewijsvermoeden daarmee alsnog wel van toepassing. Als ook de scheuren zelf naar oordeel van de deskundige op grond van de wet vermoed worden het gevolg te zijn van mijnbouw en er geen argumenten zijn om dit vermoeden te weerleggen, dan kan hij hier het advies vergoeding van mijnbouwschade geven.
Het Panel bestaat uit de volgende personen:
- Prof. mr. A.I.M. van Mierlo (voorzitter) (1957) is hoogleraar privaatrecht aan de Erasmus School of Law, hoogleraar Burgerlijk Procesrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen en tevens advocaat te Rotterdam.
- Prof. mr. P.J.J. van Buuren (1950) maakte tot medio 2017 als Staatsraad deel uit van de Raad van State. Hij was gedurende 25 jaar hoogleraar bestuursrecht van de Universiteit Utrecht.
- Ir. W.A.B. Meiborg (1951) is een onafhankelijk deskundige gespecialiseerd in grondmechanica en funderingstechnieken en heeft zich in de afgelopen jaren beziggehouden met schades aan gebouwen en funderingen, ook in Groningen.
- Ir. P.C. van Staalduinen (1963) is thans zelfstandig adviseur, daarvoor directeur/bestuurder van Syntens Innovatiecentrum en vóór 2007 onder meer directeur van TNO Bouw.
- Ing. J. Nagtegaal NIVRE-re (1960) is sinds 1990 werkzaam als schade-expert, is in 1998 ingeschreven in het register van de Stichting Nederlands Instituut Van Register Experts (NIVRE) en sinds 2009 ingeschreven in het Landelijk Register van Gerechtelijke Deskundigen (LRGD).
- Mevrouw mr. S.A. Gawronski M.Jur. (1985) is opgetreden als secretaris van het Panel. Zij is advocaat te Rotterdam en gespecialiseerd in bestuurs(proces)recht.
Lees hier het volledige advies van het panel.
En hier staat een samenvatting van het advies van het panel.
